شرح درس:

در حلقه‌های اسلام‌پژوهی، برای بررسی منابع کلاسیک اسلامی، به دلایلی قابل‌فهم، عموماً متن‌های تألیف‌شده به زبان عربی محل توجه‌اند و به متن‌های فارسی توجه چندانی نمی‌شود. گونۀ تفسیرنگاری نیز از این قاعده مستثنا نیست، درحالی‌که تفسیرهای فارسی، به‌ویژه ذیل بخش‌‌های داستانی قرآن، گنجینه‌ای سرشار از نکته‌ها و داده‌ها برای درک تاریخ دریافت اسلام در میان ایرانیان و فارسی‌زبانان‌اند. در ارائۀ دورۀ آموزشی حاضر دو هدف در نظر بوده است: نخست توجه‌‌دادن به اهمیت متون کهن فارسی و بازتاب جهان‌نگری ایرانی در متون تفسیری؛ دوم روشن‌ساختن نحوۀ شکل‌گیری روایت‌های گوناگون از قصۀ دینی در متون فارسی‌-اسلامی. در طی این دوره، ابتدا مقدماتی دربارۀ روایت‌ قصه‌های پیامبران در سنت یهودی و اسلامی و به‌طورخاص در متون قصص‌الانبیاء و تفسیر قرآن عرضه خواهد شد. سپس، با تمرکز بر داستان داود و بتشبع، یکی از دراماتیک‌ترین قصه‌های پیامبران، به متن‌خوانی تفصیلیِ یازده تفسیر منتخب فارسیِ تدوین‌شده از دورۀ سامانیان تا صفویان، و شرح و مقایسۀ روایت آنها از این داستان پرداخته خواهد شد. در پایان نیز کوشش بر نشان دادن این نکته خواهد بود که تعامل تاریخ و ادبیات و الاهیات چگونه به شکل‌دهی روایت‌های مختلف فارسی-اسلامی از این داستان یهودی انجامیده است.

شرح جلسات

دوره در هفت جلسه برگزار می‌شود و تمرکز موضوعی بر داستان داود و بتشبع خواهد بود. جلسه‌های یکم و دوم به کلیات و مقدمات نظری اختصاص دارند. در جلسه‌های سوم تا ششم به خوانش و بررسی متون کهن تفسیری فارسی دربارۀ این داستان پرداخته می‌شود. جلسۀ پایانی نیز به تحلیل و بررسی روایت‌های فارسی این داستان و جمع‌بندی مطالب دوره اختصاص می‌یابد. در این دوره متن‌ این تفاسیر خوانده و بررسی خواهند شد: ترجمۀ تفسیر طبری، تفسیر نسخۀ کمبریج، تفسیر سورآبادی، تفسیر ابوالفتوح رازی، تفسیر میبدی، تفسیر بصائر یمینی، لطائف التفسیر، مواهب علیّه، تفسیر گازُر، منهج الصادقین، و تفسیر شریف لاهیجی.

مخاطبان

شرکت در این دوره به علاقه‌مندان به خوانش و تحلیل متون کهن ادبی‌ـ‌دینیِ فارسی و نیز دوست‌داران بحث‌های مرتبط با تحولات اندیشۀ دینی در ایرانِ سده‌های میانه توصیه می‌شود.

--------------------------

درباره مدرس:

دکتر مهرداد عباسی پژوهشگر مطالعات اسلام، عضو هیأت علمی واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، و سرپرست مجموعه‌هایی در حوزۀ مطالعات اسلام و قرآن در غرب در انتشارات حکمت و نیز نشر کرگدن و از ویراستاران ترجمۀ فارسی «دائرة‌المعارف قرآن» است. او یک‌سال محقق میهمان در موسسۀ مطالعات پیشرفته برلین و ده سال عضو و همکار بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی بوده است. تا کنون مقالات پژوهشی متعدد و ترجمۀ مقالات و کتاب‌های مختلفی در حوزۀ اسلام‌شناسی و قرآن‌پژوهی به قلم او به چاپ رسیده است.

مهرداد عباسی مؤسس و مدیر مجموعۀ «دورنما» (در حوزۀ اسلام‌پژوهی) است که محصولات رسانه‌ای و پژوهشی گوناگونی، از جمله پادکست، منتشر می‌کند.