«ایران، جامعه کوتاه‌مدت» نام یکی از مشهورترین نظرات جامعه‌شناسانه با دیدگاه تاریخی و معطوف به توسعه است که در چند دهه اخیر درباره روندهای اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ایران مطرح شده است (گاه با عنوان: ایران جامعه کلنگی) و بحثهای فراوانی برانگیخته است. اکنون این بخت بلند برای علاقمندان به این نظریه مهم و چالش‌انگیز در هنرستان فراهم آمده است تا در یک دوره فشرده این نظریه را در بافتار اصلی آن از خود دکتر همایون کاتوزیان، واضع این نظریه، به صورت زنده و آنلاین بیاموزند.

ثبت‌نام در این دوره رایگان است.

نام کامل دوره:

جامعه کوتاه مدت: بررسی تطبیقی مسائل بلندمدت سیاسی و توسعه اقتصادی در ایران

تاریخ و زمان:

یکشنبه‌ اول هر ماه (میلادی) ساعت ۵ به وقت گرینویچ [جزییات بیشتر در انتهای همین برگه]

توضیح مدرس:

ایران یک جامعه کوتاه مدت بود بر خلاف جامعه بلندمدت اروپا. جامعه ای بود که در آن تغییر به یک پدیده کوتاه مدت تمایل داشت و این دقیقاً به دلیل نبود یک چارچوب قانونی تثبیت‌ناپذیر و خدشه‌ناپذیر بود که تداوم طولانی‌مدت را تضمین کند. در هر مدت کوتاهی، طبقات نظامی، اداری و مالکیت قابل توجهی وجود داشت، اما ترکیب آنها بر خلاف اشراف سنتی اروپایی، حتی طبقات بازرگان، پس از چند نسل یکسان باقی نمی ماند. در ایران، مالکیت و موقعیت اجتماعی کوتاه مدت بود، دقیقاً به این دلیل که به عنوان امتیازات شخصی تلقی می شد تا حقوق اجتماعی موروثی و مصون از تعرض. وضعیت کسانی که دارای رتبه و دارایی بودند - مگر در موارد بسیار نادر - نتیجه ارث طولانی مدت (مثلاً بیش از دو نسل قبل) نبود و آنها انتظار نداشتند که وارثان خود به همان مناصب ادامه دهند. وارثان تنها در صورتی می‌توانستند این کار را انجام دهند که بتوانند خود را بر اساس لیاقت خود -یعنی ویژگی‌های شخصی لازم برای موفقیت در بافت اجتماعی معین- را ثابت کنند.

فقدان تداوم بلندمدت، طبق تعریف، منجر به تغییرات قابل توجهی از یک دوره کوتاه به دوره دیگر شد، به طوری که تاریخ ایران به یک سری از دوره های کوتاه مرتبط تبدیل شد. بنابراین، از این نظر، تغییرات بیشتر بود - معمولاً شدیدتر - و همانطور که اشاره شد، تحرک اجتماعی در بین طبقات مختلف به طور قابل توجهی بیشتر از جوامع سنتی اروپایی بود. اما، بر همان منوال، این تراکم تغییرات دشواری‌های بسیاری را در درازمدت ایجاد می‌کرد، از جمله تداوم دارایی، ثروت، سرمایه، مؤسسات اجتماعی و خصوصی، حتی مؤسسات یادگیری. اینها معمولاً در هر کوتاه مدت ادامه می یافتند یا وجود داشتند، اما باید در دوره های کوتاه بعدی بازسازی یا به شدت تغییر می کردند. دلیل اصلی آن این بود که در طول تاریخ ایران، نظام حکومتی استبداد یا استبداد خودسرانه بود - که در آن قدرت دولت نه تنها مطلق بلکه خودسرانه بود - که هرگز در اروپا مانند آن وجود نداشت. یعنی حکومت مقید به هیچ قانونی جز اراده خودش نبود.

شواهدی از ماهیت کوتاه مدت جامعه که در بالا توضیح داده شد تقریباً در تمام جنبه های آن تقریباً در طول تاریخ طولانی ایران، اعم از پیش از اسلام و پس از اسلام یافت می‌شود.

در این دوره تجزیه و تحلیل مختصری از سه ویژگی اصلی آن ارائه خواهد شد که نزدیک به یکدیگر هستند:

• مشکلات مشروعیت و جانشینی، و تلفاتی که این امر بر حاکمان، سایر افراد سلطنتی، وزرا و فرماندهان نظامی وارد کرد.

• ماهیت ضعیف «جان و مال».

• مشکلات انباشت و توسعه.

ثبت‌نام در این دوره رایگان است.