طنز در جامعه ایران تنها یک ابزار سرگرمی نیست؛ بلکه بازتابی از کشمکش‌های تاریخی، فرهنگی و سیاسی است که ایرانیان با آن‌ها مواجه بوده‌اند. در این دوره پنج جلسه‌ای، طنز به‌مثابه پدیده‌ای اجتماعی و تاریخی بررسی می‌شود؛ پدیده‌ای که همزمان نقش آرامش‌بخش و انفجاری دارد: هم سوپاپی برای تخلیه روانی جامعه در مواجهه با فشارهای روزمره، و هم سلاحی برای نقد قدرت و افشای تناقض‌های نهفته در گفتمان‌های رسمی. از منظر جامعه‌شناختی، طنز همچون آیینه‌ای است که ساختارهای اجتماعی، شکاف‌های طبقاتی، و بحران‌های هویتی را بازمی‌تاباند و به زبان طعنه و خنده، آن‌ها را به چالش می‌کشد.

جلسات دوره با بررسی کارکردهای اجتماعی طنز آغاز می‌شود و به مفاهیمی چون مقاومت، سانسور، و نقد قدرت می‌پردازد. در ادامه، با گونه‌شناسی طنز به تفکیک زبان، ساختار و رسانه، مخاطب با تنوع تکنیکی و محتوایی این ژانر آشنا می‌شود. دو جلسه میانی به بررسی مصادیق طنز در ادب کلاسیک و مدرن ایران اختصاص دارند، از عبید زاکانی و سعدی تا دهخدا و گل‌آقا، که در هر دوره‌ای طنز را در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی بازتاب داده‌اند. هر کدام از این چهره‌ها نقش بی‌بدیلی در شکل‌دادن به سنت طنز در ایران داشته‌اند و آثارشان بازتابی از بحران‌ها، تضادها، و گاه امیدهای زمانه بوده است.

در جلسه پایانی، با نگاهی جامعه‌شناختی، طنز در ایران معاصر تحلیل می‌شود: رابطه آن با طبقه، جنسیت، قومیت و دین؛ تأثیر سیاست‌های سانسور و رسانه؛ و چرایی افول یا شکوفایی آن در برهه‌های تاریخی. همچنین نقش شبکه‌های اجتماعی در دگرگون‌سازی مرز میان طنز رسمی و مردمی بررسی خواهد شد. این دوره، نه‌فقط شناختی از ژانر طنز به‌دست می‌دهد، بلکه مخاطب را به درکی عمیق‌تر از جامعه ایرانی و شیوه‌های انتقاد و تاب‌آوری آن در برابر قدرت و بحران می‌رساند.

--------------------

درباره مدرس:

سهند ایرانمهر نویسنده، پژوهشگر و فعال رسانه‌ای است. از وی تا کنون چند کتاب و صدها یادداشت و مقاله در حوزه طنز منتشر شده است. رمان طنزآمیز «گزارش آخرین تابستان» نوشته‌ سهند ایرانمهر، از آثار تحسین‌شده در ژانر طنز اجتماعی است که نشر ثالث آن را منتشر کرده است.